Xử lý khoản nợ từ hợp đồng bị vô hiệu. Đòi được không?

1. Hợp đồng bị vô hiệu là gì?

Trong quan hệ dân sự, hợp đồng là sự thỏa thuận giữa các bên để xác lập, thay đổi hoặc chấm dứt quyền và nghĩa vụ. Tuy nhiên, không phải hợp đồng nào cũng có hiệu lực pháp lý. Một hợp đồng bị vô hiệu là hợp đồng không đáp ứng các điều kiện theo quy định pháp luật căn cứ từ Điều 123 đến Điều 129 của Bộ Luật dân sự 2015:

- Vô hiệu do vi phạm điều cấm của luật;
- Vô hiệu do giả tạo;
- Vô hiệu do không tuân thủ quy định về hình thức;
- Vô hiệu do nhầm lẫn;
- Vô hiệu do bị lừa dối, đe dọa, cưỡng ép;
- Vô hiệu do không đủ năng lực hành vi dân sự.

2. Hợp đồng bị vô hiệu có đòi được nợ không?

Theo quy định tại điều 131 Bộ luật Dân sự 2015, khi hợp đồng bị vô hiệu, hậu quả pháp lý được xử lý như sau:

- Các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận;
- Nếu không thể hoàn trả được bằng hiện vật thì phải hoàn trả bằng tiền;
- Bên có lỗi gây ra hợp đồng vô hiệu phải bồi thường thiệt hại.

Như vậy, dù hợp đồng bị vô hiệu, bên cho vay (hoặc cung cấp dịch vụ, hàng hóa) vẫn có quyền đòi lại khoản đã giao, dưới hình thức "hoàn trả lại những gì đã nhận".

3. Điều kiện để đòi khoản nợ trong hợp đồng vô hiệu

- Có chứng cứ chứng minh đã giao tài sản hoặc tiền: Biên nhận, sao kê ngân hàng, hình ảnh, tin nhắn, ghi âm,… . Hợp đồng bị vô hiệu nhưng vẫn có thể làm căn cứ chứng minh giao dịch thực tế.

- Không vi phạm điều cấm của pháp luật: Nếu hợp đồng vay tiền để thực hiện hành vi phạm tội, người cho vay có thể không được bảo vệ quyền lợi.

- Không góp phần gây ra việc hợp đồng vô hiệu: Nếu cả hai bên cùng có lỗi (ví dụ: cùng ký hợp đồng giả cách, trốn thuế...), thì khả năng đòi lại tài sản sẽ bị hạn chế.

4. Cách xử lý khoản nợ trong hợp đồng bị vô hiệu

Trước tiên, cần xác định rõ:

- Ai đã nhận tài sản hoặc tiền?
- Giá trị, khối lượng hoặc chứng từ chứng minh việc giao – nhận.
Đây là căn cứ để yêu cầu hoàn trả, không phụ thuộc vào hiệu lực của hợp đồng.

Yêu cầu hoàn trả tài sản

- Nếu các bên tự nguyện: lập biên bản hoàn trả hoặc thanh lý, ghi rõ giá trị, thời điểm hoàn trả.
- Nếu bên nhận không tự nguyện trả: người cho vay hoặc bên giao tài sản có thể khởi kiện dân sự tại Tòa án, yêu cầu “hoàn trả tài sản theo hậu quả hợp đồng vô hiệu”.

Bồi thường thiệt hại (nếu có lỗi)

Nếu hợp đồng vô hiệu do lỗi của một bên (ví dụ: cung cấp thông tin sai, cố tình lừa dối), thì bên đó phải bồi thường toàn bộ thiệt hại phát sinh cho bên còn lại.

5. Lãi phát sinh có được đòi không?

Tùy từng trường hợp:

- Nếu có chứng cứ về việc đã giao tiền, có thỏa thuận miệng hoặc bằng chứng rõ ràng về việc vay mượn, Tòa có thể chấp nhận tính lãi theo lãi suất cơ bản quy định tại Điều 468 BLDS 2015 (không được vượt quá 20%/năm).
- Nếu không chứng minh được hoặc hợp đồng vô hiệu do vi phạm điều cấm (ví dụ: cho vay nặng lãi, chuyển nhượng đất không đủ điều kiện), thì không được tính lãi, thậm chí có thể bị xử lý hành chính hoặc hình sự.

6. Trình tự đòi lại khoản nợ từ hợp đồng vô hiệu

Bước 1: Thương lượng, gửi thông báo yêu cầu hoàn trả

Gửi văn bản yêu cầu bên còn nợ hoàn trả khoản tiền đã nhận. Nếu không tự nguyện thực hiện, chuyển sang bước tiếp theo.

Bước 2: Khởi kiện tại Toà án nhân dân có thẩm quyền

Nộp đơn khởi kiện kèm theo các tài liệu chứng minh (giấy tờ, biên lai, tin nhắn,…).

Bước 3: Toà án giải quyết và ra phán quyết

Tòa sẽ căn cứ vào:

Bản chất giao dịch;
Mức độ lỗi của các bên;
Khả năng hoàn trả tài sản, khoản nợ;
Thiệt hại phát sinh.

Khoản nợ từ hợp đồng bị vô hiệu hoàn toàn có thể đòi lại, miễn là bạn có đầy đủ chứng cứ và không vi phạm điều cấm của pháp luật. Việc hiểu rõ bản chất của giao dịch và nắm vững quy trình pháp lý sẽ giúp bạn bảo vệ quyền lợi chính đáng.

Cam kết chất lượng dịch vụ:

Công ty Luật TNHH HTC Việt Nam hoạt động với phương châm tận tâm – hiệu quả – uy tín, cam kết đảm bảo chất lượng dịch vụ, cụ thể như sau:

- Đảm bảo thực hiện công việc theo đúng tiến độ đã thỏa thuận, đảm bảo tuân thủ đúng quy định pháp luật, đúng với quy tắc đạo đức và ứng xử của luật sư Việt Nam.

- Đặt quyền lợi khách hàng lên hàng đầu, nỗ lực hết mình để mang đến cho khách hàng chất lượng dịch vụ tốt nhất.

- Bảo mật thông tin mà khách hàng cung cấp, các thông tin liên quan đến khách hàng.

Rất mong được hợp tác lâu dài cùng sự phát triển của Quý Khách hàng.

Trân trọng!

(Người viết: Nguyễn Thị Khánh Linh; Ngày viết: 13/10/2025)

Để được tư vấn chi tiết xin vui lòng liên hệ:

Công ty Luật TNHH HTC Việt Nam

Địa chỉ: Tầng 15, Tòa nhà đa năng, Số 169 Nguyễn Ngọc Vũ, phường Yên Hòa, Thành phố Hà Nội.

Điện thoại: 0989.386.729

Email: hotmail@htcvn.vn

Website: https://htcvn.vn; https://htc-law.com; https://luatsuchoban.vn

________________________________________________________