Tranh chấp lối đi chung giữa các hộ gia đình. Giải quyết như thế nào?

1. Cơ sở pháp lý về quyền sử dụng lối đi chung

Lối đi chung được hình thành như thế nào?

Lối đi chung được hiểu là phần diện tích đất đai dùng làm đường đi lại phục vụ cho nhiều chủ sở hữu, người sử dụng đất hoặc các hộ gia đình khác nhau.

Pháp luật thừa nhận hai hình thức hình thành lối đi chung:

- Theo thỏa thuận: Các hộ cùng thống nhất mở lối đi, sử dụng chung một phần đất. Thỏa thuận này nên được lập thành văn bản và có xác nhận của chính quyền địa phương để tránh tranh chấp sau này.
- Theo thực tế sử dụng lâu dài: Lối đi đã tồn tại ổn định qua nhiều năm, được các hộ sử dụng công khai, liên tục, không tranh chấp. Trong trường hợp này, pháp luật công nhận đây là lối đi chung hợp pháp, trừ khi có chứng cứ chứng minh ngược lại.

Pháp luật điều chỉnh

Vấn đề lối đi chung giữa các hộ gia đình không chỉ là chuyện hàng xóm láng giềng, mà còn được pháp luật quy định rất rõ ràng để đảm bảo quyền lợi hợp pháp của người sử dụng đất. Các văn bản hiện hành liên quan trực tiếp bao gồm:

- Bộ luật Dân sự 2015, đặc biệt là Điều 254 quy định về “quyền về lối đi qua”; Luật Đất đai 2024 – quy định nguyên tắc sử dụng đất (điều 5, luật Đất đai 2024) ranh giới (khoản 1 Điều 13 Thông tư 26/2024/TT-BTNMT), mốc giới giữa các thửa đất.

Như vậy, việc xác định lối đi chung, quyền và nghĩa vụ của các hộ liên quan không phải do cảm tính hay thỏa thuận miệng, mà phải căn cứ vào quy định pháp luật cụ thể.

Quyền về lối đi qua

Theo Điều 254 Bộ luật Dân sự 2015 quy định về quyền bất động sản liền

- Nếu mảnh đất của bạn bị bao quanh bởi đất của người khác, khiến không có đường ra công cộng, bạn có quyền yêu cầu mở lối đi;
- Lối đi phải hợp lý, tức là vị trí, chiều rộng, chiều dài phù hợp với nhu cầu sử dụng, đồng thời hạn chế thiệt hại tối đa cho người có đất được đi qua.

Tùy từng trường hợp, người được đi qua có thể phải đền bù một khoản hợp lý cho chủ đất có lối đi (trừ khi có thỏa thuận miễn phí hoặc lối đi đã được hình thành ổn định từ trước).

2. Các trường hợp thường xuyên xảy ra tranh chấp

Tranh chấp lối đi chung giữa các hộ gia đình có thể phát sinh trong nhiều tình huống, phổ biến gồm:

- Một hộ tự ý xây tường, đặt cổng hoặc vật cản, khiến hộ khác không thể đi qua;
- Một hộ yêu cầu trả tiền khi sử dụng lối đi chung, dù trước đó cùng sử dụng ổn định nhiều năm;
- Lối đi được mở qua phần đất của người khác, nhưng không có giấy tờ thỏa thuận rõ ràng;
- Ranh giới đất không rõ ràng, dẫn đến tranh cãi về việc phần đất đó là “chung” hay “riêng”.

Trong nhiều trường hợp, mâu thuẫn nhỏ nếu không được giải quyết sớm có thể leo thang thành tranh chấp phức tạp, thậm chí phải đưa ra Tòa án để phân xử.

3. Trình tự, thủ tục giải quyết tranh chấp lối đi chung

Bước 1: Tự thương lượng, hoà giải tại cơ sở

- Các hộ gia đình nên trao đổi, thương lượng trực tiếp, dựa trên nguyên tắc tôn trọng lẫn nhau.
- Nếu không đạt được thỏa thuận, gửi đơn đến Ủy ban nhân dân cấp xã/phường để yêu cầu hòa giải theo quy định tại Điều 202 Luật Đất đai 2013.
- Biên bản hòa giải là căn cứ quan trọng nếu sau này tranh chấp phải đưa ra Tòa án.
Bước 2: Yêu cầu cơ quan có thẩm quyền can thiệp

Nếu hòa giải không thành, người dân có thể lựa chọn 1 trong 2 hướng:

- Trường hợp tranh chấp quyền sử dụng đất:
→ Gửi đơn đến UBND cấp huyện hoặc Sở Tài nguyên và Môi trường (theo thẩm quyền).
- Trường hợp tranh chấp dân sự về quyền lối đi:
→ Khởi kiện tại Tòa án nhân dân cấp huyện nơi có đất tranh chấp, theo Bộ luật Tố tụng Dân sự 2015.
Bước 3: Thi hành quyết định hoặc bản án

Khi đã có quyết định hành chính có hiệu lực hoặc bản án của Tòa án, các bên phải tuân thủ nghiêm túc.
Nếu bên vi phạm vẫn cố tình cản trở lối đi, có thể bị:

- Cưỡng chế thi hành án;
- Xử phạt hành chính theo Nghị định 91/2019/NĐ-CP, với mức phạt từ 3 – 20 triệu đồng, tùy mức độ vi phạm.

4. Giải pháp phòng tránh tranh chấp lối đi chung

Để tránh xảy ra tranh chấp tương tự trong tương lai, các hộ gia đình nên:

- Lập văn bản thỏa thuận lối đi chung, có chữ ký của các bên và xác nhận của chính quyền địa phương;
- Ghi rõ ranh giới, diện tích lối đi trong giấy tờ quyền sử dụng đất (nếu có thể);
- Không tự ý thay đổi hiện trạng lối đi hoặc xây dựng công trình làm cản trở việc đi lại;
- Giữ hòa khí và tinh thần hợp tác – vì phần lớn tranh chấp loại này phát sinh từ mâu thuẫn tình cảm giữa hàng xóm, chứ không chỉ vì đất.

Tranh chấp lối đi chung giữa các hộ gia đình là vấn đề nhạy cảm, ảnh hưởng trực tiếp đến quan hệ láng giềng và trật tự khu dân cư. Pháp luật Việt Nam cho phép người bị cản trở lối đi có quyền yêu cầu bảo vệ, nhưng cũng khuyến khích giải quyết bằng thương lượng và hòa giải trước khi đưa ra Tòa án.

Nếu bạn đang gặp vướng mắc liên quan đến lối đi chung, ranh giới đất hoặc quyền sử dụng đất liền kề, liên hệ tới Công ty luật TNHH HTC Việt Nam để được luật sư tư vấn trực tiếp.

Cam kết chất lượng dịch vụ:

Công ty Luật TNHH HTC Việt Nam hoạt động với phương châm tận tâm – hiệu quả – uy tín, cam kết đảm bảo chất lượng dịch vụ, cụ thể như sau:

- Đảm bảo thực hiện công việc theo đúng tiến độ đã thỏa thuận, đảm bảo tuân thủ đúng quy định pháp luật, đúng với quy tắc đạo đức và ứng xử của luật sư Việt Nam.

- Đặt quyền lợi khách hàng lên hàng đầu, nỗ lực hết mình để mang đến cho khách hàng chất lượng dịch vụ tốt nhất.

- Bảo mật thông tin mà khách hàng cung cấp, các thông tin liên quan đến khách hàng.

Rất mong được hợp tác lâu dài cùng sự phát triển của Quý Khách hàng.

Trân trọng!

(Người viết: Nguyễn Thị Khánh Linh; Ngày viết: 16/10/2025)

Để được tư vấn chi tiết xin vui lòng liên hệ:

Công ty Luật TNHH HTC Việt Nam

Địa chỉ: Tầng 15, Tòa nhà đa năng, Số 169 Nguyễn Ngọc Vũ, phường Yên Hòa, Thành phố Hà Nội.

Điện thoại: 0989.386.729

Email: hotmail@htcvn.vn

Website: https://htcvn.vn; https://htc-law.com; https://luatsuchoban.vn

Các bài viết liên quan: