Tranh chấp thừa kế, các loại tranh chấp thừa kế theo pháp luật hiện nay

1. Khái quát về thừa kế và tranh chấp thừa kế

Thừa kế là quá trình chuyển giao tài sản của người đã qua đời cho những người còn sống. Khối tài sản để lại được gọi là di sản. Khi có nhiều người cùng có quyền hưởng di sản nhưng không thống nhất được cách chia hoặc xác định quyền hưởng, có thể phát sinh tranh chấp thừa kế.

Tranh chấp thừa kế là xung đột giữa những người có quyền hoặc nghĩa vụ liên quan đến di sản, thường liên quan đến việc chia phần, xác định người thừa kế hợp pháp hoặc giải quyết các khoản nợ, nghĩa vụ tài sản do người chết để lại.

2. Những ai là người thừa kế theo pháp luật?

Người thừa kế theo pháp luật được xác định theo thứ tự ưu tiên gọi là hàng thừa kế. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng di sản khi không còn ai ở hàng trước (do chết, từ chối, bị truất quyền...). Các nhóm người thường được chia thành ba hàng chính:

Hàng thứ nhất: Gồm vợ/chồng, cha mẹ ruột hoặc nuôi, con ruột hoặc nuôi của người chết.

Hàng thứ hai: Gồm ông bà nội, ông bà ngoại, anh chị em ruột, cháu nội/ngoại mà người chết là ông bà.

Hàng thứ ba: Gồm cụ nội/ngoại, cô, dì, chú, bác, cậu ruột và các cháu/chắt tương ứng.

Những người ở cùng hàng sẽ được chia phần di sản ngang nhau, không phân biệt giới tính, tuổi tác hay công sức đóng góp.

3. Hình thức thừa kế: Di chúc và pháp luật

Thừa kế được thực hiện qua hai hình thức chính:

Thừa kế theo di chúc: Người mất khi còn sống lập văn bản hoặc để lại lời nói (trong trường hợp đặc biệt) thể hiện ý chí về việc phân chia tài sản. Di chúc hợp pháp sẽ được ưu tiên thực hiện trước.

Thừa kế theo pháp luật: Áp dụng khi người mất không để lại di chúc, di chúc không hợp lệ hoặc có phần di sản không được định đoạt trong di chúc.

Trên thực tế, cả hai hình thức này có thể cùng tồn tại trong một vụ việc và là nguồn phát sinh nhiều loại tranh chấp.

4. Các dạng tranh chấp thừa kế phổ biến

Dưới đây là các loại tranh chấp thừa kế thường gặp trong thực tiễn pháp lý và tố tụng:

a) Tranh chấp về chia di sản thừa kế

Đây là dạng tranh chấp phổ biến nhất, xảy ra khi các bên không thống nhất được về việc chia tài sản do người chết để lại. Nguyên nhân có thể do không xác định rõ tài sản chung - riêng, không đồng thuận về tỷ lệ chia, hoặc một số người bị gạt ra khỏi việc phân chia.

Đặc điểm của dạng tranh chấp này:

Liên quan trực tiếp đến quyền lợi vật chất giữa các bên.

Phức tạp về chứng cứ và hồ sơ tài sản.

Thường kéo dài do có yếu tố tình cảm gia đình và tài sản lớn.

b) Tranh chấp về xác nhận quyền thừa kế

Phát sinh khi có người cho rằng mình có quyền được hưởng di sản nhưng bị các bên khác phủ nhận, hoặc khi quyền thừa kế của một người cần được Tòa án công nhận.

Tình huống thường gặp:

Người con ngoài giá thú đòi quyền thừa kế.

Người nuôi dưỡng, sống chung như vợ chồng nhưng không có đăng ký kết hôn.

Di chúc chỉ định người không thuộc hàng thừa kế pháp luật.

c) Tranh chấp về bác bỏ quyền thừa kế

Là tranh chấp yêu cầu loại trừ một người ra khỏi danh sách được hưởng di sản. Dạng này thường căn cứ vào các trường hợp bị truất quyền thừa kế, vi phạm đạo đức, ngược đãi người để lại di sản hoặc có hành vi gian dối trong việc lập di chúc.

Việc chứng minh và xác định lý do bác bỏ rất phức tạp, đòi hỏi chứng cứ chặt chẽ và xác minh kỹ lưỡng.

d) Tranh chấp về nghĩa vụ tài sản do người chết để lại

Khi người chết còn nợ nần, trách nhiệm thanh toán sẽ được chuyển cho người thừa kế. Tuy nhiên, tranh chấp xảy ra khi:

Các bên không thống nhất nghĩa vụ phải trả.

Người thừa kế không thực hiện nghĩa vụ trong phạm vi di sản nhận được.

Di sản chưa chia hoặc đã chia nhưng nghĩa vụ chưa được thực hiện đầy đủ.

Luật quy định người thừa kế phải trả nghĩa vụ tài chính trong phạm vi tài sản họ nhận được, trừ khi các bên có thỏa thuận khác. Đây cũng là một nguyên nhân làm phát sinh tranh chấp giữa người thừa kế và bên thứ ba (chủ nợ, đối tác...).

5. Giải pháp xử lý tranh chấp thừa kế

Để giải quyết tranh chấp thừa kế một cách hiệu quả, các bên cần tuân thủ các bước sau:

Thương lượng, hòa giải: Ưu tiên giải pháp tình cảm, nội bộ trong gia đình. Có thể nhờ người trung gian, luật sư, hoặc tổ hòa giải địa phương hỗ trợ.

Chuẩn bị chứng cứ pháp lý: Bao gồm di chúc, giấy tờ sở hữu tài sản, giấy khai sinh, sổ hộ khẩu, văn bản công nhận thừa kế, nghĩa vụ tài sản...

Khởi kiện tại Tòa án: Nếu không hòa giải được, người có quyền và lợi ích bị ảnh hưởng có thể khởi kiện yêu cầu Tòa án phân chia di sản, xác nhận quyền thừa kế hoặc yêu cầu buộc thực hiện nghĩa vụ tài sản.

_______________________________________

Cam kết chất lượng dịch vụ:

Công ty Luật TNHH HTC Việt Nam hoạt động với phương châm tận tâm – hiệu quả – uy tín, cam kết đảm bảo chất lượng dịch vụ, cụ thể như sau:

- Đảm bảo thực hiện công việc theo đúng tiến độ đã thỏa thuận, đảm bảo tuân thủ đúng quy định pháp luật, đúng với quy tắc đạo đức và ứng xử của luật sư Việt Nam.

- Đặt quyền lợi khách hàng lên hàng đầu, nỗ lực hết mình để mang đến cho khách hàng chất lượng dịch vụ tốt nhất.

- Bảo mật thông tin mà khách hàng cung cấp, các thông tin liên quan đến khách hàng.

Rất mong được hợp tác lâu dài cùng sự phát triển của Quý Khách hàng.

Trân trọng!

(Người viết: Đỗ Thị Phương; Ngày viết: 21/05/2025 )

______________________________________

Để được tư vấn chi tiết xin vui lòng liên hệ:

Công ty Luật TNHH HTC Việt Nam

Địa chỉ: Tầng 15, Tòa nhà đa năng, Số 169 Nguyễn Ngọc Vũ, Phường Yên Hòa, Thành phố Hà Nội.

Điện thoại: 0989.386.729

Email: hotmail@htcvn.vn

Website: https://htcvn.vn; https://htc-law.com; https://luatsuchoban.vn