Trách nhiệm Hình sự của người dưới 18 tuổi: Áp dụng các biện pháp tư pháp và giáo dục

1. Nguyên Tắc Cơ Bản

Mục đích tối cao khi xử lý người dưới 18 tuổi phạm tội là bảo đảm lợi ích tốt nhất của họ, chủ yếu là giáo dục, giúp đỡ để sửa chữa sai lầm, phát triển lành mạnh và trở thành công dân có ích. Căn cứ tại điều 91, bộ luật hình sự 2015 quy định nguyên tắc xử lý đối với người dưới 18 tuổi:

- Hạn chế áp dụng hình phạt tù.

- Áp dụng hình phạt nhẹ hơn mức độ phạm tội so với người trưởng thành.

- Không xử lý hình sự đối với người dưới 16 tuổi phạm tội ít nghiêm trọng.

2. Độ tuổi chịu trách nhiệm hình sự

- Từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi: chỉ chịu trách nhiệm hình sự về tội rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng (như giết người, cướp tài sản...).
- Từ đủ 16 đến dưới 18 tuổi: chịu trách nhiệm về mọi tội phạm, nhưng được giảm nhẹ hình phạt so với người trưởng thành.

3. Các biện pháp xử lý thay cho hình phạt

Đây là các biện pháp được áp dụng thay thế cho hình phạt nhằm mục đích giáo dục, mà không cần truy cứu trách nhiệm hình sự bằng hình phạt chính.

- Biện pháp khiển trách ( theo điều 93, bộ luật Hình sự 2015).

Khiển trách là biện pháp tư pháp nhẹ nhất, được Tòa án áp dụng thông qua việc ra lời khiển trách công khai tại phiên tòa đối với người phạm tội. Biện pháp này áp dụng đối với người dưới 18 tuổi phạm tội ít nghiêm trọng, nghiêm trọng hoặc tội rất nghiêm trọng (chỉ áp dụng với người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi).

- Biện pháp hòa giải cộng đồng (theo điều 94, bộ luật Hình sự 2015).

Hòa giải tại cộng đồng là biện pháp tư pháp nhằm thúc đẩy sự hòa giải và hàn gắn giữa người phạm tội và người bị hại. Biện pháp này chỉ áp dụng khi người dưới 18 tuổi phạm tội ít nghiêm trọng hoặc nghiêm trọng, đã có sự hòa giải thành công và người bị hại đồng ý hòa giải, đồng thời người phạm tội tự nguyện khắc phục hậu quả. Tòa án ra quyết định hòa giải và người phạm tội phải thực hiện các nghĩa vụ đã cam kết với người bị hại, thường bao gồm việc bồi thường thiệt hại hoặc thực hiện một số hoạt động phục vụ cộng đồng.

- Giáo dục tại xã, phường, thị trấn (theo điều 95, bộ luật Hình sự 2015).

Giáo dục tại xã, phường, thị trấn là biện pháp thay thế hình phạt chính, được áp dụng nhằm giáo dục, cải tạo người phạm tội ngay tại cộng đồng dân cư. Biện pháp này có thể áp dụng cho người dưới 18 tuổi phạm tội ít nghiêm trọng, nghiêm trọng hoặc rất nghiêm trọng (đối với người từ đủ 14 đến dưới 16 tuổi). Thời gian áp dụng là từ 01 năm đến 03 năm.

- Giáo dục tại trường giáo (theo điều 96, bộ luật Hình sự 2015).

Đưa vào Trường giáo dưỡng là biện pháp tư pháp nghiêm khắc nhất trong các biện pháp thay thế hình phạt. Biện pháp này được áp dụng khi người dưới 18 tuổi phạm tội rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng, hoặc đã bị áp dụng biện pháp Giáo dục tại xã, phường, thị trấn nhưng tiếp tục tái phạm. Thời gian áp dụng là từ 01 năm đến 03 năm.

4. Các hình phạt được áp dụng

Hình phạt Cảnh cáo (Điều 98 BLHS 2015)

Cảnh cáo là hình phạt nhẹ nhất, mang tính chất răn đe, được áp dụng trong những trường hợp người dưới 18 tuổi phạm tội ít nghiêm trọng và có nhiều tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Biện pháp này chỉ được áp dụng khi xét thấy không cần thiết phải áp dụng các hình phạt nghiêm khắc hơn, và việc cảnh cáo đủ sức giáo dục, ngăn ngừa người phạm tội tái phạm.

Hình phạt Phạt tiền (Điều 99 BLHS 2015)

Phạt tiền chỉ được áp dụng là hình phạt chính đối với người phạm tội từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi nếu họ có thu nhập hoặc có tài sản riêng để thi hành án. Hình phạt này không áp dụng đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi. Khi quyết định mức phạt tiền, Tòa án phải cân nhắc khả năng tài chính của người phạm tội. Mức phạt tiền được áp dụng đối với người dưới 18 tuổi không vượt quá một phần hai mức phạt tiền mà điều luật quy định đối với người trưởng thành.

Hình phạt Cải tạo không giam giữ (Điều 100 BLHS 2015)

Cải tạo không giam giữ là hình phạt được áp dụng trong thời gian ngắn hơn so với người trưởng thành, nhằm tạo điều kiện cho người phạm tội được sửa chữa sai lầm ngay tại cộng đồng mà không phải cách ly khỏi gia đình và xã hội.

- Đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi, thời gian cải tạo không giam giữ tối đa là 01 năm.

- Đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi, thời gian cải tạo không giam giữ tối đa là 06 tháng.

Hình phạt Tù có thời hạn (Điều 101 BLHS 2015)

Tù có thời hạn là hình phạt nghiêm khắc nhất được áp dụng. Tuy nhiên, khi quyết định mức án tù, Tòa án phải áp dụng mức hình phạt không quá ba phần tư mức phạt tù được quy định trong điều luật đối với người trưởng thành phạm cùng tội.

- Đối với người từ đủ 16 tuổi đến dưới 18 tuổi phạm tội rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng, mức phạt tù tối đa là 18 năm.

- Đối với người từ đủ 14 tuổi đến dưới 16 tuổi phạm tội rất nghiêm trọng hoặc đặc biệt nghiêm trọng, mức phạt tù tối đa là 12 năm.

Hình phạt Tử hình (Điều 40 BLHS 2015)

Pháp luật Việt Nam tuyệt đối không áp dụng hình phạt tử hình đối với người dưới 18 tuổi khi phạm tội.

5. Án tích và xóa án tích

Theo khoản 1 điều 107 Bộ luật Hình sự 2015, người dưới 18 tuổi phạm tội được coi là chưa có án tích, trong một số trường hợp. Điều này thể hiện chính sách nhân đạo và khuyến khích tái hòa nhập xã hội.

Tuy nhiên, theo khoản 2 điều 107 Bộ luật Hình sự 2015 quy định án tích sẽ được đương nhiên xóa sau 03 năm kể từ khi chấp hành xong hình phạt chính (hoặc hết thời hiệu thi hành án) nếu người phạm tội không thực hiện hành vi phạm tội mới, áp dụng cho các tội rất nghiêm trọng do cố ý hoặc đặc biệt nghiêm trọng.

Trách nhiệm hình sự đối với người dưới 18 tuổi mang tính giáo dục, cải tạo hơn là trừng phạt. Pháp luật Việt Nam luôn ưu tiên bảo vệ, hỗ trợ sự phát triển lành mạnh của trẻ em, giúp họ sửa sai và hòa nhập cộng đồng.

Cam kết chất lượng dịch vụ:

Công ty Luật TNHH HTC Việt Nam hoạt động với phương châm tận tâm – hiệu quả – uy tín, cam kết đảm bảo chất lượng dịch vụ, cụ thể như sau:

- Đảm bảo thực hiện công việc theo đúng tiến độ đã thỏa thuận, đảm bảo tuân thủ đúng quy định pháp luật, đúng với quy tắc đạo đức và ứng xử của luật sư Việt Nam.

- Đặt quyền lợi khách hàng lên hàng đầu, nỗ lực hết mình để mang đến cho khách hàng chất lượng dịch vụ tốt nhất.

- Bảo mật thông tin mà khách hàng cung cấp, các thông tin liên quan đến khách hàng.

Rất mong được hợp tác lâu dài cùng sự phát triển của Quý Khách hàng.

Trân trọng!

(Người viết: Nguyễn Thị Khánh Linh; Ngày viết: 15/10/2025)

Để được tư vấn chi tiết xin vui lòng liên hệ:

Công ty Luật TNHH HTC Việt Nam

Địa chỉ: Tầng 15, Tòa nhà đa năng, Số 169 Nguyễn Ngọc Vũ, phường Yên Hòa, Thành phố Hà Nội.

Điện thoại: 0989.386.729

Email: hotmail@htcvn.vn

Website: https://htcvn.vn; https://htc-law.com; https://luatsuchoban.vn

Các bài viết liên quan: