PHÒNG VỆ CHÍNH ĐÁNG TRONG LUẬT HÌNH SỰ VIỆT NAM

Phòng vệ là hành vi tự nhiên của con người trước bất kỳ tác động xấu nào từ những chủ thể khác. Tuy nhiên, trong nhiều trường hợp, việc phòng vệ lại gây ra những thiệt hại không đáng có. Vì vậy, để hành vi tự vệ không xâm hại đến lợi ích của các chủ thể cũng như của cộng đồng, pháp luật hình sự đã có chế định cụ thể về hành vi phòng vệ chính đáng.

Chế định phòng vệ chính đáng cho đến nay vẫn là vấn đề được nhiều người quan tâm và thực tiễn đấu tranh phòng chống tội phạm cũng còn có nhiều ý kiến khác nhau nên đã dẫn đến những quyết định khác nhau trong các trường hợp cụ thể.

Điều 22, Bộ luật Hình sự 2015 quy định rõ:

“1. Phòng vệ chính đáng là hành vi của người vì bảo vệ quyền hoặc lợi ích chính đáng của mình, của người khác hoặc lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức mà chống trả lại một cách cần thiết người đang có hành vi xâm phạm các lợi ích nói trên.

2. Phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm.”

Như vậy, căn cứ theo quy định trên, đối với phòng vệ chính đáng phải chịu trách nhiệm hình sự là trường hợp vượt quá giới hạn của phòng vệ chính đáng. Vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng là hành vi chống trả rõ ràng quá mức cần thiết không phù hợp với tính chất và mức độ nguy hiểm cho xã hội của hành vi xâm hại.

Đồng thời, quy định trên cũng nêu rõ, một hành vi được xem là phòng vệ chính đáng trước hết bản thân người thực hiện hành vi này phải có quyền phòng vệ và đồng thời phải phòng vệ trong phạm vi giới hạn nhất định. Do đó, hành vi phòng vệ chính đáng phải đáp ứng các điều kiện sau:

– Thứ nhất, đáp ứng đầy đủ các điều kiện làm cơ sở phát sinh quyền phòng vệ, bao gồm:

+ Có sự tấn công nguy hiểm đáng kể và trái pháp luật;

+ Sự tấn công xâm phạm lợi ích của Nhà nước, của cơ quan, tổ chức, quyền và lợi ích chính đáng của mình hoặc của người khác (là những quyền và lợi ích hợp pháp được pháp luật bảo vệ).

+ Sự tấn công phải đang hiện hữu, nghĩa là hành vi tấn công phải đang xảy ra hoặc đe dọa xảy ra ngay tức khắc.

– Thứ hai, mục đích phòng vệ là nhằm gạt bỏ sự tấn công, nghĩa là hành vi phòng vệ phải nhằm vào chính người đang có hành vi tấn công.

– Thứ ba, về phạm vi phòng vệ, sự phòng vệ phải trong giới hạn cần thiết để ngăn chặn sự tấn công. Sự cần thiết của hành vi phòng vệ được đánh giá dựa trên các yếu tố: tính chất của quan hệ xã hội bị đe dọa xâm hại; mức độ thiệt hại bị đe dọa gây ra; sức mạnh và sức mãnh liệt của hành vi tấn công; tính chất, mức độ của phương pháp, phương tiện hay công cụ mà kẻ tấn công đã sử dụng; thời gian, địa điểm xảy ra hành vi tấn công và phòng vệ; sức mạnh và khả năng phòng vệ.

Tóm lại, phòng vệ chính đáng không phải là tội phạm, bởi vì nó phù hợp với đạo đức xã hội và được Nhà nước bảo vệ. Chế định phòng vệ chính đáng có ý nghĩa hết sức quan trọng trong việc xác định hành vi phòng vệ của một người có phải là phòng vệ chính đáng hay không đồng thời trên cơ sở đó để xác định có hay không có hành vi phạm tội cũng nhưTNHS của tội phạm. Trên thực tế hiện nay, không chỉ có hành vi xâm phạm đến sức khoẻ, tính mạng mà đang nổi lên việc xâm phạm đến quyền sở hữu về tài sản sau đó đi liền với sự xâm phạm về tính mạng, sức khoẻ đối với người bị xâm phạm. Ví dụ như “Cẩu tặc”, cướp giật, trộm cắp khi bị phát hiện các đối tượng này thường có những hành động nguy hiểm như đánh, chém, bắn bằng súng tự tạo nhằm thoát thân, lấy cho bằng được tài sản. Chính vì lẽ đó, chế định phòng vệ chính đáng cần được hướng dẫn cụ thể, rõ ràng trong việc áp dụng vào thực tiễn để mọi người được hưởng quyền và có trách nhiệm với xã hội.

Mọi ý kiến thắc mắc cần giải đáp và đóng góp xin vui lòng liên hệ:

Công ty Luật TNHH HTC Việt Nam

Địa chỉ: Tầng 15, Tòa nhà đa năng, Số 169 Nguyễn Ngọc Vũ, P. Trung Hòa, Q. Cầu Giấy, Hà Nội.

ĐT: 0989.386.729; Email: [email protected]

Website: https://htc-law.com; https://luatsuchoban.vn

T.Oanh