Xác định quyền nuôi con khi cha/mẹ thường trú tại nước ngoài sau ly hôn.

1. Khung pháp lý của Việt Nam về quyền nuôi con sau ly hôn – các nguyên tắc mang tính nền tảng.

Luật Hôn nhân và Gia đình 2014, đặc biệt Điều 81, đặt ra nguyên tắc cốt lõi rằng sau ly hôn, việc giao con cho ai phải dựa trên “quyền lợi về mọi mặt của con”. Quy định này không chỉ đề cập đến yếu tố vật chất mà bao trùm cả tinh thần, tâm lý, tính ổn định và sự phát trin lâu dài của trẻ. Bên cạnh đó, Điều 81 còn xác định: trẻ dưới 36 tháng tuổi được giao cho mẹ nếu không có lý do đặc biệt; trẻ từ 7 tuổi trở lên phải được xem xét nguyện vọng. Các điều luật từ Điều 82 đến Điều 85 tiếp tục khẳng định nghĩa vụ cấp dưỡng, quyền thăm nom và việc thay đổi người trực tiếp nuôi con khi có căn cứ mới.

Từ khung pháp lý này có thể thấy pháp luật Việt Nam không ưu tiên cha hay mẹ, không ưu tiên quốc tịch hay nơi cư trú, mà ưu tiên duy nhất là đảm bảo môi trường phát triển tốt nhất cho trẻ. Các yếu tố thường được tòa án xem xét bao gồm: điều kiện kinh tế; điều kiện chăm sóc trực tiếp; ổn định môi trường sống; tư cách đạo đức; thời gian chăm sóc con trước ly hôn; nguyện vọng của trẻ. Đây là hệ thống tiêu chí đòi hỏi người yêu cầu nuôi con phải chứng minh đầy đủ thông qua tài liệu, chứng cứ.

2. Trường hợp cha/mẹ đang thường trú tại nước ngoài – cơ chế xem xét dựa trên lợi ích của trẻ và khả năng thực tế.

Khi một bên đang sống hoặc làm việc ở nước ngoài, vấn đề đặt ra không phải là họ có được quyền nuôi con hay không, mà là tòa án sẽ đánh giá tất cả điều kiện liên quan để xác định môi trường nào phù hợp nhất cho trẻ.

Trước hết, việc sinh sống ở nước ngoài tạo ra cả thuận lợi và bất lợi. Thuận lợi thường xuất phát từ điều kiện kinh tế tốt hơn, hệ thống giáo dục – y tế phát triển, môi trường sống an toàn; bất lợi lại đến từ khả năng chăm sóc trực tiếp, nguy cơ trẻ phải di chuyển môi trường sống đột ngột, khác biệt văn hóa – ngôn ngữ, và việc duy trì mối quan hệ giữa trẻ với gia đình tại Việt Nam. Tòa án phải đặt lên bàn cân các yếu tố này để đi đến nhận định liệu việc giao trẻ cho người sống ở nước ngoài có đảm bảo sự ổn định và phát triển của trẻ hay không. Trong nhiều vụ án, người sống ở nước ngoài có điều kiện kinh tế vượt trội nhưng lại không có thời gian trực tiếp chăm sóc vì tính chất công việc theo ca, lịch làm việc khắt khe, hoặc dự định gửi con cho người thân chăm sóc thay.

Yếu tố “trực tiếp chăm sóc” rất quan trọng, bởi pháp luật Việt Nam yêu cầu người nuôi con phải đảm bảo cả vật chất lẫn sự kề cận hằng ngày. Bên cạnh đó, những tài liệu chứng minh điều kiện ở nước ngoài phải được hợp pháp hóa lãnh sự, dịch thuật công chứng; nếu không đầy đủ, tòa án khó đánh giá tính xác thực. Ngược lại, khi chứng cứ đầy đủ, tòa có thể cân nhắc giao con cho người ở nước ngoài nếu điều kiện sống vượt trội, khả năng chăm sóc trực tiếp rõ ràng, trẻ có nguyện vọng sinh sống cùng, hoặc trẻ đã quen với môi trường sống ở quốc gia đó.

Tòa án cũng xem xét kế hoạch duy trì quan hệ của trẻ với cha/mẹ ở Việt Nam, khả năng đưa trẻ về thăm định kỳ, điều kiện xuất nhập cảnh và đảm bảo quyền thăm nom. Như vậy, yếu tố quyết định không nằm ở việc đương sự ở đâu, mà là liệu họ có xây dựng được mô hình chăm sóc ổn định, thực tế và tốt hơn cho trẻ hay không. Việc phân tích này hoàn toàn dựa trên tiêu chí lợi ích tối ưu cho trẻ – tiêu chí duy nhất mang tính quyết định.

3. Các khó khăn và bất cập thường gặp trong giải quyết tranh chấp nuôi con có yếu tố nước ngoài.

Dù quy định pháp luật khá rõ ràng, nhưng thực tế xuất hiện nhiều vướng mắc.

Khó khăn đầu tiên là việc chứng minh thông tin và điều kiện sống ở nước ngoài, đòi hỏi tài liệu hợp pháp hóa, xác minh và đối chiếu, điều mà nhiều người không chuẩn bị được.

Khó khăn thứ hai là tòa án không thể xác minh sâu về đời sống ở quốc gia khác, dẫn đến sự lệ thuộc vào tài liệu đương sự cung cấp.

Thứ ba là rào cản về ngôn ngữ, thủ tục lãnh sự khiến nhiều hồ sơ bị kéo dài hoặc bị trả lại vì tài liệu không hợp lệ.

Thứ tư, yếu tố tâm lý của trẻ khiến việc thay đổi môi trường sống từ Việt Nam sang một quốc gia khác không phải lúc nào cũng phù hợp, dù điều kiện vật chất tốt hơn. Thứ năm, khó khăn trong thi hành án có thể phát sinh nếu người đang giữ trẻ không hợp tác, hoặc nếu quốc gia nơi người kia cư trú không thuận lợi trong hỗ trợ thi hành phán quyết của tòa Việt Nam.

Những bất cập này khiến tranh chấp nuôi con có yếu tố nước ngoài luôn phức tạp hơn nhiều so với vụ án thuần Việt Nam, đòi hỏi đương sự phải hiểu rõ yêu cầu chứng minh và chuẩn bị hồ sơ đúng chuẩn mực pháp lý.

4. Vai trò của luật sư – yếu tố gần như bắt buộc trong vụ án nuôi con có yếu tố nước ngoài.

Vai trò của luật sư trong loại tranh chấp này mang tính quyết định, bởi đương sự khó có thể tự mình đáp ứng yêu cầu chứng minh của tòa án. Luật sư giúp phân tích tình huống, đánh giá khả năng thành công, định hướng chiến lược tranh tụng phù hợp và chuẩn bị đầy đủ tài liệu theo chuẩn quốc tế (hợp pháp hóa, dịch thuật, công chứng). Ngoài ra, luật sư hỗ trợ soạn thảo bản kế hoạch chăm sóc con – một tài liệu quan trọng nhưng hầu như đương sự không biết cách trình bày. Trong quá trình tố tụng, luật sư là người tranh luận, phản biện, bảo vệ quyền lợi của trẻ và đảm bảo hồ sơ không bị thiếu sót. Với các vụ án có yếu tố nước ngoài, luật sư còn giúp xử lý các thủ tục liên quan đến cơ quan đại sứ quán, các tài liệu từ nước ngoài và việc thi hành bản án sau này. Thực tế cho thấy nếu không có luật sư, đương sự hầu như không đủ kỹ năng và kiến thức để theo đuổi vụ án đến cùng; thậm chí nhiều người mất quyền nuôi con chỉ vì thiếu chứng cứ hoặc trình bày sai cách.

Cam kết chất lượng dịch vụ:

Công ty Luật TNHH HTC Việt Nam hoạt động với phương châm tận tâm – hiệu quả – uy tín, cam kết đảm bảo chất lượng dịch vụ, cụ thể như sau:

- Đảm bảo thực hiện công việc theo đúng tiến độ đã thỏa thuận, đảm bảo tuân thủ đúng quy định pháp luật, đúng với quy tắc đạo đức và ứng xử của luật sư Việt Nam.

- Đặt quyền lợi khách hàng lên hàng đầu, nỗ lực hết mình để mang đến cho khách hàng chất lượng dịch vụ tốt nhất.

- Bảo mật thông tin mà khách hàng cung cấp, các thông tin liên quan đến khách hàng.

Rất mong được hợp tác lâu dài cùng sự phát triển của Quý Khách hàng.

Trân trọng!
(Người viết: Trần Ngọc Mạnh – Ngày viết: 09/12/2025)

Để được tư vấn chi tiết xin vui lòng liên hệ:

Công ty Luật TNHH HTC Việt Nam

Địa chỉ: Tầng 15, Tòa nhà đa năng, Số 169 Nguyễn Ngọc Vũ, phường Yên Hòa, Thành phố Hà Nội.

Điện thoại: 0989.386.729

Email: hotmail@htcvn.vn

Website: https://htcvn.vn; https://htc-law.com; https://luatsuchoban.vn

Bài viết liên quan:

- Trường hợp ly hôn mà cả hai bên đều không muốn nuôi con – Tòa xử lý thế nào?