Đầu tư PPP (đối tác công – tư) ở Việt Nam: Cơ chế, lợi ích và rủi ro

1. PPP là gì? Cơ chế pháp lý đầu tư PPP ở Việt Nam

PPP (Public – Private Partnership), hay Đối tác – tư, là hình thức hợp tác giữa Nhà nước và nhà tư nhân nỗ lực thực hiện các dự án kết cấu hạ tầng hoặc cung cấp dịch vụ công việc.

Tại Việt Nam, hình thức đầu tư này đã được pháp luật hoá đầy đủ và chi tiết. Văn bản nền tảng cho hoạt động đầu tư PPP là Luật đầu tư theo phương thức hoạt động thứ tư số 64/2020/QH14, chính thức có hiệu lực kể từ ngày 01/01/2021. Các Nghị định hướng dẫn chi tiết việc phát triển Khai Luật bao gồm:

- Nghị định 35/2021/ND-CP quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành một số điều chỉnh của Luật PPP.

- Nghị định 28/2021/ND-CP quy định cơ chế quản lý tài chính cho các dự án PPP.

Sự ra đời của các văn bản này đã tạo ra cơ sở pháp lý vững chắc, rõ ràng để thúc đẩy và quản lý hiệu quả các dự án PPP, đảm bảo hài hòa hòa lợi ích giữa Nhà nước, nhà tư và dân dân.

Luật Đầu tư theo phương thức Đối tác công – Tư (PPP) năm 2020 đã xác định rõ các lĩnh vực ưu tiên được phép phát triển mô hình này nhằm thu hút nguồn lực tư nhân vào các dự án công. Cụ thể, theo Điều 4 của Luật PPP, các lĩnh vực quan trọng bao gồm: Giao thông vận tải; Hạ tầng điện, năng lượng; Cấp thoát nước, xử lý rác thải; y tế, giáo dục – đào tạo; Hạ tầng công nghệ thông tin; và các dự án thuộc lĩnh vực Nông nghiệp, phát triển nông thôn. Những quy định này định nghĩa việc tạo ra cơ sở hạ tầng để hợp tác Nhà nước và nhà tư nhân, nâng cao cấu hình hạ tầng chất lượng cao và dịch vụ công.

Luật Đầu tư theo phương pháp Đối tác công – Tư năm 2020 (Điều 45) quy định năm hình thức hợp đồng chính để phát triển các dự án PPP dự án, mỗi hình thức phản ánh một cơ chế chia sẻ trách nhiệm và quyền sở hữu khác nhau giữa Nhà nước và nhà tư vấn nhân. Bao gồm các biểu thức này:

- Hợp đồng BOT (Xây dựng – Vận hành – Chuyển giao), cho phép nhà tư doanh dự án kinh doanh trong - thời gian nhất định trước khi chuyển lại cho Nhà nước;

- Hợp đồng BTO (Xây dựng – Chuyển giao – Vận hành), nơi dự án được chuyển giao ngay sau khi hoàn thành, sau đó nhà tư vấn mới được vận hành;

- Hợp đồng BT (Xây dựng – Chuyển giao), mặc dù trước đây phổ biến nhưng hiện nay đã được chế độ áp dụng;

- Hợp đồng BOO (Xây dựng – Sở hữu – Vận hành), cho phép nhà tư được sở hữu và vận hành dự án vô thời hạn;

- Hợp đồng O&M (Vận hành – Bảo trì), tập trung vào việc thuê nhà tư nhân quản lý và duy trì hoạt động của quy trình.

Quá trình phát triển khai triển một dự án Đối tác công ty – Tư vấn (PPP) tại Việt Nam được thực hiện theo một quy trình tự động, thủ tục chặt chẽ nhằm đảm bảo tính khả thi, minh bạch và hiệu quả. Trình tự này bao gồm các bước cơ bản và kết nối tiếp theo: Lập, xác minh và phê duyệt tài khoản đầu tư; Lập báo cáo nghiên cứu khả năng chi tiết để đánh giá các đánh giá toàn diện về kỹ thuật, tài chính và kinh tế – xã hội của dự án; Tổ chức đấu giá lựa chọn nhà đầu tư; Ký kết hợp đồng PPP, xác định quyền và nghĩa vụ của mỗi bên; Triển khai và giám sát thực hiện.

2. Lợi ích khi đầu tư theo hình thức PPP

Đầu tư theo phương pháp Đối tác công – Tư (PPP) mang lại những lợi ích hợp lý kể, tạo ra giá trị gia tăng cho cả khu vực công và khu vực tư nhân, đồng thời thúc đẩy phát triển cấu hạ tầng và dịch vụ công.

Đối với Nhà nước, PPP là một công cụ đạt năng lực:

- Huy động vốn hiệu quả: Kêu gọi và sử dụng nguồn vốn lớn từ khu vực tư nhân để phát triển các dự án cơ sở hạ tầng thiết yếu, giảm áp lực tăng ngân sách quốc gia.

- Tăng hiệu quả đầu tư: Giảm gánh nặng ngân sách trực tiếp bằng cách chuyển giao một phần trách nhiệm tài chính và rủi ro cho dự án sang khu vực tư nhân.

- Lợi ích chuyên môn và công nghệ: Được hưởng lợi từ kinh nghiệm, công nghệ tiên tiến và phương pháp quản trị hiện đại của nhà tư nhân, qua đó nâng cao chất lượng và hiệu suất hoạt động của dự án.

Về phía nhà tư nhân, tham gia quản lý các dự án PPP:

- Cơ sở quản lý doanh nghiệp mô tả lớn: Được tham gia vào các dự án phát triển cơ sở hạ tầng có quy mô lớn, ổn định và có thời hạn, tạo nguồn thu nhập vững chắc.

- Hỗ trợ từ Nhà nước: Nhận được sự hỗ trợ về mặt pháp lý, đất đai và giải phóng mặt bằng, giúp giảm thiểu các rào cản hành động chính và đảm bảo tiến độ phát triển khai dự án.

- Lợi nhuận ổn định: Hưởng lợi nhuận ổn định trong suốt thời gian vận hành dự án dự án theo đồng, nhờ tính chất độc quyền hoặc độc quyền tương phản của dịch vụ công.

- Chia sẻ rủi ro: Được chia sẻ rủi ro với cơ sở nước, đặc biệt là các rủi ro liên quan đến chính sách, giải pháp hoặc thay đổi có thể chế độ, qua đó bảo vệ tài khoản đầu tư.

3. Rủi ro khi tham gia PPP đầu tư

Khi tham gia vào dự án PPP, các nhà tư vấn không chỉ đối mặt với rủi ro trong trường thông thường mà còn phải đối mặt với ba nhóm rủi ro lớn và phức tạp, bao gồm các giải pháp rủi ro, tài chính chính và thực hiện đồng.
Rủi ro pháp lý và chính sách

- Khung pháp lý chưa hoàn thiện: Luật PPP và các hướng dẫn văn bản vẫn đang trong quá trình điều chỉnh, dẫn đến thiếu ổn định.

- Thay đổi chính sách: Rủi ro từ sự thay đổi bất ngờ trong chính sách đầu tư, thuế, đất đai, làm ảnh hưởng tiêu cực đến hiệu quả tài chính của dự án.

- Quy định chéo: Tính kiên định hoặc chưa đồng bộ giữa PPP và các luật chuyên ngành khác (Luật Đất đai, Luật Xây dựng, Luật Đầu tư công).

Rủi ro tài chính

- Huy động vốn khó khăn: Khó khăn trong việc tìm kiếm nguồn vốn dài hạn với lãi suất hợp lý để tài trợ cho dự án.

- Rủi ro dòng tiền và thu hồi vốn: Nguy cơ chậm thu hồi vốn hoặc dòng tiền không đạt mức dự kiến, đặc biệt với các dự án thu phí (BOT).

- Rủi ro về biến động kinh tế: Rủi ro về tỷ lệ thưởng, lãi ngân hàng và tăng chi phí hoạt động.

Rủi ro thực hiện đồng thời

- Thiếu minh bạch: Rủi ro phát sinh từ quá trình đấu thau, thuốc lựa chọn nhà đầu tư hoặc ký kết hợp đồng chưa hoàn toàn minh bạch,dẫn đến tranh chấp sau này.

- Tranh chấp vận động: Xả mạnh mẽ trong quá trình vận hành liên quan đến cấp năng, chất lượng dịch vụ hoặc công việc phân trách nhiệm.

- Chậm chậm từ phía Nhà nước: Rủi ro dự án được sử dụng làm cơ sở Nhà nước chậm chậm trong công việc giải phóng mặt bằng, được phép hoặc bàn giao thông bằng.

4. Giải pháp giảm thiểu rủi ro khi bắt đầu PPP

Để giảm thiểu rủi ro phức tạp khi tham gia đầu tư theo phương thức Đối tác công – Tư (PPP), các nhà tư vấn cần áp dụng một chuỗi giải pháp chủ động và chuyên nghiệp:

- Nghiên cứu kỹ thuật hợp đồng PPP, đặc biệt là điều khoản chia sẻ rủi ro, bảo đảm tài chính;

- Thẩm định pháp lý dự án kỹ lưỡng trước khi ký hợp đồng;

- Tham vấn luật sư đầu tư, luật sư PPP chuyên nghiệp để tránh rủi ro pháp lý và bảo lợi ích lâu dài;

- Kiến nghị sửa đổi luật rõ ràng hơn về cơ chế chia sẻ doanh thu, cơ chế bảo vệ chính phủ,...

Nhà đầu tư cần hiểu cơ chế, quy trình, quyền – nghĩa vụ trong PPP hợp lý và sẵn sàng cung cấp các tiềm ẩn rủi ro. Đồng thời, vai trò của luật sư, đơn vị tư vấn pháp lý trong lĩnh vực PPP là yếu tố không thể thiếu để đảm bảo dự án phát triển khai đúng luật và hiệu quả.

Cam kết chất lượng dịch vụ:

Công ty Luật TNHH HTC Việt Nam hoạt động với phương châm tận tâm – hiệu quả – uy tín, cam kết đảm bảo chất lượng dịch vụ, cụ thể như sau:

- Đảm bảo thực hiện công việc theo tiến độ đã đồng ý, đảm bảo đúng thủ thuật đúng quy định pháp luật, đúng với quy tắc đạo đức và ứng xử của luật sư Việt Nam.

- Đặt quyền lợi khách hàng lên hàng đầu, nỗ lực hết mình để mang đến cho khách hàng chất lượng dịch vụ tốt nhất.

- Bảo mật thông tin mà khách hàng cung cấp, các thông tin liên quan đến khách hàng.

Rất mong được hợp tác lâu dài cùng sự phát triển của Quý Khách hàng.

Trân trọng!

(Người viết: Nguyễn Thị Khánh Linh; Ngày viết: 13/10/2025)

Để được tư vấn chi tiết xin vui lòng liên hệ:

Công ty Luật TNHH HTC Việt Nam

Địa chỉ: Tầng 15, Tòa nhà đa năng, Số 169 Nguyễn Ngọc Vũ, phường Yên Hòa, Thành phố Hà Nội.

Điện thoại: 0989.386.729

Email: hotmail@htcvn.vn

Trang web: https://htcvn.vn ; https://htc-law.com ; https://luatsuchoban.vn

Các bài viết liên quan: