Chiêu trò "quân xanh, quan đỏ" trong đấu thầu công trình - Hệ luỵ và hậu quả pháp lý

1. Thực trạng chiêu trò "quân xanh, quân đỏ" trong đấu thầu công trình

“Quân xanh, quân đỏ” là thuật ngữ quen thuộc trong đấu thầu, chỉ tình trạng một số nhà thầu tham gia với mục đích làm nền (quân xanh) để giúp nhà thầu khác (quân đỏ) trúng thầu. Theo báo cáo từ Bộ Kế hoạch và Đầu tư, từ năm 2019 đến 2023, hàng loạt gói thầu công trình lớn nhỏ tại Việt Nam bị nghi ngờ có sự thông đồng giữa các nhà thầu hoặc với bên mời thầu. Chiêu trò này thường diễn ra tinh vi: quân xanh nộp hồ sơ không hợp lệ, bỏ giá cao bất thường, hoặc cố ý vi phạm kỹ thuật để bị loại, tạo điều kiện cho quân đỏ thắng với giá sát gói thầu.

Thực tế, các dự án đường giao thông tại Quảng Ninh giai đoạn 2016-2020 cho thấy chỉ một nhóm nhỏ doanh nghiệp thay nhau trúng thầu, với tỷ lệ tiết kiệm ngân sách thấp dưới 1%. Một số gói thầu thậm chí có đến ba nhà thầu tham gia, nhưng hai trong số đó bị loại vì những lỗi sơ đẳng như thiếu bảo lãnh dự thầu hoặc hồ sơ không đầy đủ, trong khi nhà thầu còn lại trúng thầu với giá gần sát mức phê duyệt. Điều này cho thấy sự sắp xếp trước giữa các bên, làm mất đi tính cạnh tranh minh bạch mà pháp luật đấu thầu hướng tới.

2. Hệ luỵ từ chiêu trò "quân xanh, quân đỏ"

Chiêu trò “quân xanh, quân đỏ” không chỉ làm sai lệch mục tiêu đấu thầu mà còn gây ra nhiều hệ lụy nghiêm trọng cho thị trường xây dựng và xã hội:

- Thứ nhất, làm mất tính cạnh tranh công bằng: Các nhà thầu chân chính, không tham gia cấu kết, bị loại khỏi cuộc chơi vì không thể cạnh tranh với những “vở kịch” đã được dàn dựng. Điều này làm giảm cơ hội tham gia của doanh nghiệp nhỏ và vừa, vốn thiếu mối quan hệ hoặc nguồn lực để đối phó với các chiêu trò.

- Thứ hai, gây thất thoát ngân sách nhà nước: Khi quân đỏ trúng thầu với giá cao, ngân sách công bị sử dụng kém hiệu quả. Một báo cáo của Kiểm toán Nhà nước năm 2022 chỉ ra rằng nhiều gói thầu xây dựng hạ tầng giao thông có giá trúng thầu cao hơn giá trị thực tế từ 10-20%, gây thiệt hại hàng trăm tỷ đồng cho ngân sách.

- Thứ ba, chất lượng công trình kém: Nhà thầu trúng thầu nhờ sắp xếp thường không chịu áp lực cạnh tranh về chất lượng. Một số dự án đường bộ tại miền Trung sau khi hoàn thành nhanh chóng xuống cấp, như xuất hiện ổ gà hoặc lún nứt chỉ sau vài năm sử dụng, khiến người dân bức xúc.

- Thứ tư, gây nghi ngờ trong dư luận: Sự thiếu minh bạch trong đấu thầu làm giảm niềm tin của công chúng vào các dự án công. Những vụ việc bị phanh phui tại các địa phương như Quảng Ninh, Đồng Nai càng khiến người dân đặt câu hỏi về tính công bằng và hiệu quả của hệ thống đấu thầu.

3. Hậu quả pháp lý khi bị phát hiện

Dù chiêu trò “quân xanh, quân đỏ” thường được che đậy kỹ lưỡng, khi bị phát hiện, các bên liên quan phải đối mặt với hậu quả pháp lý nghiêm trọng:

Truy cứu trách nhiệm hình sự:

Pháp luật Việt Nam quy định các hành vi thông đồng trong đấu thầu gây hậu quả nghiêm trọng có thể bị xử lý theo Điều 222 Bộ luật Hình sự 2015, sửa đổi, bổ sung năm 2017 về Tội vi phạm quy định về đấu thầu và gây hậu quả nghiêm trọng, có thể bị phạt cải tạo không giam giữ đến 03 năm hoặc phạt tù từ 01 năm đến 20 năm tuỳ theo mức độ vi phạm. Các vụ án điển hình như vụ đấu thầu thiết bị tại Sở Giáo dục và Đào tạo Điện Biên (2022) hay vụ Công ty AIC tại Đồng Nai đã dẫn đến việc khởi tố hàng loạt cá nhân, từ nhà thầu đến cán bộ chủ đầu tư, với mức phạt tù lên đến hàng chục năm.

Phạt hành chính và cấm tham gia đấu thầu:

Các nhà thầu bị phát hiện tham gia chiêu trò có thể bị phạt tiền nặng và cấm tham gia đấu thầu trong thời gian dài. Cụ thể, Luật xử lí vi phạm hành chính 2012 quy định mức phạt tiền đến 150.000.000 đồng đối với lĩnh vực đấu thầu tại điểm e Khoản 1 Điều 24. Hệ thống mạng đấu thầu quốc gia hiện đã cập nhật danh sách các tổ chức vi phạm, giúp loại bỏ những nhà thầu không minh bạch khỏi các dự án tương lai.

Thiệt hại tài chính và uy tín:

Ngoài hình phạt pháp lý, các nhà thầu và chủ đầu tư còn chịu thiệt hại lớn về tài chính khi bị truy thu, tịch thu bảo lãnh dự thầu, hoặc hủy kết quả trúng thầu. Uy tín doanh nghiệp cũng bị ảnh hưởng nghiêm trọng, làm mất cơ hội hợp tác trong tương lai.

Trách nhiệm liên đới của cán bộ:

Các cán bộ bên mời thầu tiếp tay cho chiêu trò không chỉ bị kỷ luật mà còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự nếu có bằng chứng móc nối, nhận hối lộ, hoặc cố ý làm sai lệch quy trình đấu thầu.

Chiêu trò “quân xanh, quân đỏ” trong đấu thầu công trình là vấn đề nhức nhối, làm suy giảm tính minh bạch và hiệu quả của các dự án công tại Việt Nam. Hệ lụy từ thất thoát ngân sách, chất lượng công trình kém đến mất niềm tin xã hội là cái giá quá đắt, trong khi hậu quả pháp lý có thể đẩy các bên liên quan vào vòng lao lý. Để ngăn chặn, cần tăng cường đấu thầu qua mạng, siết chặt giám sát, và xử lý nghiêm minh các vi phạm. Các doanh nghiệp cũng cần trang bị kiến thức pháp lý để tránh bị cuốn vào chiêu trò này. Bạn muốn hiểu rõ hơn về cách đảm bảo đấu thầu minh bạch và tuân thủ pháp luật? Hãy khám phá thêm tại đây để nhận tư vấn chuyên sâu và giải pháp hiệu quả.

________________________________________________________________________

Cam kết chất lượng dịch vụ:

Công ty Luật TNHH HTC Việt Nam hoạt động với phương châm tận tâm – hiệu quả – uy tín, cam kết đảm bảo chất lượng dịch vụ, cụ thể như sau:

- Đảm bảo thực hiện công việc theo đúng tiến độ đã thỏa thuận, đảm bảo tuân thủ đúng quy định pháp luật, đúng với quy tắc đạo đức và ứng xử của luật sư Việt Nam.

- Đặt quyền lợi khách hàng lên hàng đầu, nỗ lực hết mình để mang đến cho khách hàng chất lượng dịch vụ tốt nhất.

- Bảo mật thông tin mà khách hàng cung cấp, các thông tin liên quan đến khách hàng.

Rất mong được hợp tác lâu dài cùng sự phát triển của Quý Khách hàng.

Trân trọng!

(Người viết: Lê Thị Ngọc Trâm; Ngày viết: 23/03/2025)

Để được tư vấn chi tiết xin vui lòng liên hệ:

Công ty Luật TNHH HTC Việt Nam

Địa chỉ: Tầng 15, Tòa nhà đa năng, Số 169 Nguyễn Ngọc Vũ, phường Trung Hòa, quận Cầu Giấy, Thành phố Hà Nội.

Điện thoại: 0989.386.729

Email: hotmail@htcvn.vn

Website: https://htcvn.vn; https://htc-law.com; https://luatsuchoban.vn

_______________________________________________________________________________