Tự chủ tài chính nhưng vẫn chờ ngân sách: Bài toán chi thường xuyên cần lời giải

1. Chi thường xuyên là gì?

Khái niệm và phạm vi của chi thường xuyên

Chi thường xuyên là một phần thiết yếu trong hoạt động của các đơn vị sự nghiệp công lập, được quy định cụ thể trong Nghị định 60/2021/NĐ-CP. Theo đó, chi thường là các khoản chi tiêu cố định nhằm duy trì hoạt động cơ bản hàng ngày, bao gồm:

- Tiền lương, phụ cấp cho đội ngũ nhân viên.

- Chi phí vận hành như điện, nước, văn phòng phẩm.

- Bảo trì, sửa chữa cơ sở vật chất và trang thiết bị.

Đây là khoản chi bắt buộc, không thể cắt giảm quá mức mà không ảnh hưởng đến chất lượng hoạt động. Với các đơn vị tự chủ tài chính, việc tự đảm bảo chi thường xuyên là thước đo quan trọng để đánh giá mức độ độc lập khỏi ngân sách nhà nước.

Vai trò của chi thường xuyên trong tự chủ tài chính

Trong bối cảnh tự chủ tài chính, chi thường xuyên không chỉ là một khoản chi cố định mà còn đóng vai trò như một thước đo quan trọng để đánh giá khả năng độc lập của một đơn vị sự nghiệp công lập, bởi theo Nghị định 60/2021/NĐ-CP, các đơn vị được yêu cầu tự trang trải các chi phí này từ nguồn thu của mình thay vì dựa vào ngân sách nhà nước, và thực tế cho thấy đây là một thách thức lớn khi nguồn thu không ổn định hoặc không đủ để đáp ứng nhu cầu chi tiêu thường xuyên, khiến chi thường xuyên trở thành trung tâm của bài toán kinh tế còn bỏ ngỏ này.

2. Thực trạng tự chủ tài chính và nỗi lo chi thường xuyên

Thực trạng tự chủ tài chính tại Việt Nam được định hình qua các chính sách như Nghị định 16/2015/NĐ-CP và cập nhật bởi Nghị định 60/2021/NĐ-CP, với mục tiêu giúp các đơn vị sự nghiệp công lập như trường học, bệnh viện công hay viện nghiên cứu giảm dần sự phụ thuộc vào ngân sách nhà nước, từ đó nâng cao hiệu quả quản lý và sử dụng nguồn lực, nhưng thực tế lại cho thấy không phải đơn vị nào cũng đạt được điều này, đặc biệt khi nói đến chi thường xuyên – khoản chi mà nhiều nơi vẫn chưa thể tự đảm bảo, làm lộ rõ khoảng cách giữa lý thuyết và thực tiễn trong chính sách tự chủ.

Dù được trao quyền tự chủ, nhiều đơn vị vẫn không thể tự mình trang trải chi thường xuyên mà phải chờ đợi nguồn hỗ trợ từ ngân sách, đặc biệt ở các khu vực kinh tế khó khăn nơi nguồn thu từ dịch vụ công như học phí hay viện phí quá thấp để bù đắp các chi phí cố định như lương nhân viên, điện nước, hay bảo trì thiết bị, dẫn đến tình trạng tự chủ chỉ mang tính hình thức trên giấy tờ, và điều này làm dấy lên nỗi lo rằng nếu không nhìn nhận đúng mức độ nghiêm trọng của vấn đề, sự phụ thuộc này sẽ kéo dài, làm chậm tiến trình cải cách tài chính công và ảnh hưởng đến hiệu quả hoạt động của các đơn vị.

3. Những thách thức cản trở tự chủ tài chính

Nguồn thu hạn chế và thiếu đa dạng hóa

Một trong những thách thức lớn nhất khiến tự chủ tài chính chưa hiệu quả là nguồn thu của các đơn vị sự nghiệp công lập thường bị giới hạn khi phụ thuộc quá nhiều vào các khoản truyền thống như học phí hay viện phí, trong khi khả năng đa dạng hóa nguồn thu thông qua các biện pháp như hợp tác công-tư hay khai thác tài sản công theo Luật Quản lý, sử dụng tài sản công 2017 còn rất yếu do thiếu kinh nghiệm, thiếu chiến lược dài hạn, và cả sự hạn chế trong việc tiếp cận thị trường cạnh tranh, khiến các đơn vị không thể tạo ra nguồn lực tài chính đủ mạnh để tự trang trải chi thường xuyên, từ đó phải quay lại dựa vào ngân sách nhà nước thay vì tự tìm cách vượt qua khó khăn.

Quản lý tài chính yếu kém và thiếu kế hoạch dài hạn

Thách thức khác đến từ việc quản lý tài chính tại nhiều đơn vị chưa thực sự hiệu quả, khi họ thường không xây dựng được kế hoạch dài hạn để cân đối giữa thu và chi, dẫn đến tình trạng chi vượt quá thu hoặc lãng phí trong vận hành mà không có biện pháp khắc phục kịp thời, và điều này càng trở nên rõ ràng khi các đơn vị thiếu kỹ năng quản lý tài chính hiện đại, không biết cách tối ưu hóa nguồn lực hiện có hay dự đoán các biến động kinh tế, làm gia tăng sự phụ thuộc vào ngân sách nhà nước thay vì tự tìm cách đối phó với áp lực từ chi thường xuyên, từ đó kéo dài bài toán kinh tế chưa có lời giải rõ ràng này.

Những yếu tố này khiến nhiều đơn vị rơi vào vòng luẩn quẩn: tự chủ trên giấy nhưng thực chất vẫn chờ ngân sách.

Trên đây là phân tích chi tiết về bài toán tự chủ tài chính và chi thường xuyên – một vấn đề kinh tế còn bỏ ngỏ với các đơn vị sự nghiệp công lập. Việc hiểu rõ thực trạng và những thách thức liên quan là bước đầu tiên để tìm hướng đi phù hợp. Nếu bạn cần tư vấn thêm để xử lý vấn đề này cho đơn vị của mình, hãy liên hệ với chúng tôi để được hỗ trợ chuyên sâu tại đây.

____________________________________________________________________________

Cam kết chất lượng dịch vụ:

Công ty Luật TNHH HTC Việt Nam hoạt động với phương châm tận tâm – hiệu quả – uy tín, cam kết đảm bảo chất lượng dịch vụ, cụ thể như sau:

- Đảm bảo thực hiện công việc theo đúng tiến độ đã thỏa thuận, đảm bảo tuân thủ đúng quy định pháp luật, đúng với quy tắc đạo đức và ứng xử của luật sư Việt Nam.

- Đặt quyền lợi khách hàng lên hàng đầu, nỗ lực hết mình để mang đến cho khách hàng chất lượng dịch vụ tốt nhất.

- Bảo mật thông tin mà khách hàng cung cấp, các thông tin liên quan đến khách hàng.

Rất mong được hợp tác lâu dài cùng sự phát triển của Quý Khách hàng.

Trân trọng!

(Người viết: Lê Thị Ngọc Trâm; Ngày viết: 23/03/2025)

Để được tư vấn chi tiết xin vui lòng liên hệ:

Công ty Luật TNHH HTC Việt Nam

Địa chỉ: Tầng 15, Tòa nhà đa năng, Số 169 Nguyễn Ngọc Vũ, phường Trung Hòa, quận Cầu Giấy, Thành phố Hà Nội.

Điện thoại: 0989.386.729

Email: hotmail@htcvn.vn

Website: https://htcvn.vn; https://htc-law.com; https://luatsuchoban.vn

___________________________________________________________________________________