Tiết kiệm ngân sách hay "Thắt lưng buộc bụng"? Góc khuất chi thường xuyên của đơn vị công

1. Chi thường xuyên: Gánh nặng không thể né tránh

Chi thường xuyên là các khoản chi định kỳ mà các đơn vị công như trường học, bệnh viện, cơ quan hành chính phải duy trì, bao gồm tiền lương, phụ cấp, chi phí vận hành (điện, nước) và bảo trì cơ sở vật chất. Đây là những khoản chi mang tính sống còn, đảm bảo hoạt động cơ bản của đơn vị. Tuy nhiên, khi ngân sách nhà nước siết chặt, các đơn vị công buộc phải tìm cách giảm bớt những khoản chi này.

Chính sách tiết kiệm ngân sách, chẳng hạn như quy định trong Nghị định 60/2021/NĐ-CP về Cơ chế tự chủ tài chính của đơn vị sự nghiệp công lập, yêu cầu các đơn vị công tăng cường tự chủ tài chính và giảm phụ thuộc vào nguồn ngân sách nhà nước. Áp lực này khiến nhiều đơn vị rơi vào tình thế khó khăn: làm sao để cắt giảm mà không làm ảnh hưởng đến chất lượng dịch vụ công – một bài toán đòi hỏi sự cân bằng tinh tế.

2. Cắt giảm chi thường xuyên: Lợi trước mắt, hại lâu dài?

Trước áp lực tài chính, nhiều đơn vị công chọn cách "thắt lưng buộc bụng" bằng việc giảm lương, cắt phụ cấp hoặc trì hoãn bảo trì cơ sở vật chất. Đây là giải pháp nhanh chóng để đáp ứng yêu cầu tiết kiệm ngân sách trong ngắn hạn. Tuy nhiên, hậu quả của nó lại không hề nhỏ:

Thứ nhất, làm suy giảm chất lượng dịch vụ: Việc cắt giảm chi phí vận hành có thể làm gián đoạn hoạt động, ảnh hưởng trực tiếp đến người dân – những người thụ hưởng dịch vụ công. Ví dụ, thiếu bảo trì thiết bị y tế có thể dẫn đến sai sót trong chẩn đoán và điều trị.

Thứ hai, gây bất mãn nội bộ: Giảm lương hay phụ cấp dễ dẫn đến sự bất mãn của nhân viên, ảnh hưởng đến động lực làm việc và hiệu suất. Một nghiên cứu của Bộ Nội vụ cho thấy, việc cắt giảm phụ cấp đã làm giảm 20% năng suất lao động tại các cơ quan hành chính công.

Thứ ba, rủi ro pháp lý: Nếu cắt giảm không đúng quy định của Bộ luật Lao động 2019 (về mức lương tối thiểu, phụ cấp bắt buộc) hoặc vi phạm các tiêu chuẩn an toàn lao động (do trì hoãn bảo trì), đơn vị có thể đối mặt với khiếu nại hoặc bị xử phạt. Chẳng hạn, nếu một trường học không bảo trì hệ thống điện, gây ra sự cố cháy nổ, đơn vị đó có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự theo Điều 313 Bộ luật Hình sự 2015 về tội vi phạm quy định về phòng cháy, chữa cháy.

3. Những góc khuất đằng sau quản lý chi thường xuyên

Không chỉ dừng ở áp lực cắt giảm, cách quản lý chi thường xuyên tại các đơn vị công còn ẩn chứa những lỗ hổng lớn trong quy trình vận hành, từ phân bổ ngân sách đến giám sát thực thi:

Thứ nhất, thiếu minh bạch trong phân bổ ngân sách: Nhiều đơn vị không xây dựng kế hoạch chi tiêu rõ ràng hoặc không công khai cách sử dụng ngân sách. Điều này dẫn đến tình trạng lãng phí, sử dụng sai mục đích, thậm chí là cơ hội cho tham nhũng và lạm quyền. Theo báo cáo của Kiểm toán Nhà nước năm 2023, có hơn 30% đơn vị công không tuân thủ quy định về công khai tài chính, dẫn đến thất thoát hàng trăm tỷ đồng.

Thứ hai, khó khăn trong giám sát: Việc kiểm tra và kiểm toán chi thường xuyên thường gặp trở ngại do thiếu nhân lực và công cụ quản lý hiệu quả. Khi các sai phạm không được phát hiện kịp thời, hậu quả có thể nghiêm trọng hơn, từ thất thoát ngân sách đến vi phạm pháp luật. Ví dụ, một số bệnh viện công đã bị phát hiện chi sai mục đích cho các khoản mua sắm không cần thiết, nhưng chỉ được phát hiện sau nhiều năm.

Những góc khuất này không chỉ làm giảm hiệu quả tiết kiệm mà còn khiến các đơn vị công dễ rơi vào vòng xoáy của rủi ro pháp lý và mất lòng tin từ xã hội.

4. Hướng đi nào cho tiết kiệm ngân sách bền vững?

Để tránh những hệ lụy từ việc "thắt lưng buộc bụng" và khắc phục các góc khuất trong quản lý, các đơn vị công cần thay đổi cách tiếp cận theo hướng bền vững hơn:

Thứ nhất, quản lý tài chính minh bạch: Xây dựng kế hoạch chi tiêu chi tiết, công khai thông tin tài chính cho nhân viên và các bên liên quan. Điều này không chỉ giúp tối ưu hóa nguồn lực mà còn giảm thiểu rủi ro pháp lý từ việc sử dụng ngân sách sai quy định. Ví dụ, trường học có thể công khai ngân sách hàng năm trên cổng thông tin điện tử để phụ huynh và giáo viên theo dõi.

Thứ hai, ứng dụng công nghệ: Các hệ thống quản lý tài chính tự động có thể hỗ trợ theo dõi chi tiêu theo thời gian thực, phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường như lãng phí hay sai phạm. Đây là cách hiệu quả để giám sát chi thường xuyên mà không cần phụ thuộc quá nhiều vào nguồn nhân lực. Chẳng hạn, phần mềm ERP (Enterprise Resource Planning) đã được một số bệnh viện công áp dụng để quản lý chi phí vận hành và bảo trì thiết bị.

Thứ ba, ưu tiên đầu tư dài hạn: Thay vì cắt giảm triệt để, các đơn vị nên cân nhắc đầu tư vào những giải pháp tiết kiệm chi phí lâu dài, như sử dụng năng lượng tái tạo để giảm hóa đơn điện nước, hoặc bảo trì định kỳ để tránh hỏng hóc nghiêm trọng. Ví dụ, một số trường học đã lắp đặt hệ thống pin mặt trời để giảm chi phí điện, giúp tiết kiệm ngân sách trong dài hạn.

Tiết kiệm ngân sách là nhiệm vụ quan trọng, nhưng cắt giảm chi thường xuyên một cách thiếu cân nhắc có thể dẫn đến những hậu quả không mong muốn, từ suy giảm chất lượng dịch vụ đến rủi ro pháp lý. Các đơn vị công cần vượt qua những góc khuất trong quản lý bằng cách áp dụng tư duy minh bạch và công nghệ hiện đại. Liệu họ có sẵn sàng thay đổi để đạt được sự cân bằng giữa tiết kiệm và hiệu quả? Khám phá thêm tại đây để được hỗ trợ hiệu quả trong việc cân bằng giữa tiết kiệm và hiệu quả quản lý tài chính.

_______________________________________________________________________________

Cam kết chất lượng dịch vụ:

Công ty Luật TNHH HTC Việt Nam hoạt động với phương châm tận tâm – hiệu quả – uy tín, cam kết đảm bảo chất lượng dịch vụ, cụ thể như sau:

- Đảm bảo thực hiện công việc theo đúng tiến độ đã thỏa thuận, đảm bảo tuân thủ đúng quy định pháp luật, đúng với quy tắc đạo đức và ứng xử của luật sư Việt Nam.

- Đặt quyền lợi khách hàng lên hàng đầu, nỗ lực hết mình để mang đến cho khách hàng chất lượng dịch vụ tốt nhất.

- Bảo mật thông tin mà khách hàng cung cấp, các thông tin liên quan đến khách hàng.

Rất mong được hợp tác lâu dài cùng sự phát triển của Quý Khách hàng.

Trân trọng!

(Người viết: Lê Thị Ngọc Trâm; Ngày viết: 23/03/2025)

Để được tư vấn chi tiết xin vui lòng liên hệ:

Công ty Luật TNHH HTC Việt Nam

Địa chỉ: Tầng 15, Tòa nhà đa năng, Số 169 Nguyễn Ngọc Vũ, phường Trung Hòa, quận Cầu Giấy, Thành phố Hà Nội.

Điện thoại: 0989.386.729

Email: hotmail@htcvn.vn

Website: https://htcvn.vn; https://htc-law.com; https://luatsuchoban.vn

_________________________________________________________________________________